رسانه قطبنما: وقتی حرف از انواع چای می‌شود، هزاران نوشیدنی در سراسر جهان با عنوان چای سرو می‌شود، اما بر اساس آخرین دسته‌بندی سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO)، فقط شش نوع اصلی چای در جهان معرفی شده است.
انواع چای در جهان
چای سیاه، چای سبز، چای زرد و چای سفید برخی از انواع شش‌گانه چای در جهان هستند.
نکته جالب توجه این است که همه انواع چای ۶ گانه، از برگ‌های یک گیاه واحد با نام Camellia sinensis منشاء می‌گیرند و تفاوت بین انواع چای، برخاسته از تفاوت بین گونه‌های مختلف این گیاه، نحوه فرآوری و میزان اکسایش برگ‌های چای است. جالب است بدانید خاستگاه اولیه انواع چای در جهان، کشور چین است و بر اساس افسانه‌ها، چینی‌ها اولین مردمانی بودند که چای را کشف کردند. امروزه، چین بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده چای در جهان است و هند پس از چین در رتبه دوم تولید چای در جهان قرار دارد.
اما هر کدام از این ۶ نوع چای چه ویژگی‌هایی دارند؟ در ادامه بیشتر به معرفی انواع چای در جهان خواهیم پرداخت.
انواع چای در جهان کدامند؟
چای سیاه، محبوب‌ترین نوشیدنی جهان
- خاستگاه: چین
- مدت‌زمان دمآوری: ۵ دقیقه
- دمای دمآوری: بین ۹۰ تا ۹۸ درجه سانتیگراد
چای سیاه (Black Tea) محبوب‌ترین نوع در میان انواع چای در جهان است و البته بالاترین میزان کافئین در بین ۶ نوع اصلی چای را دارد. روش‌های مختلفی برای فرآوری چای سیاه وجود دارد. در یکی از معمول‌ترین روش‌ها، باید ابتدا برگ‌های چای چیده شده را برای کاهش رطوبت استراحت داده و اجازه دهید پلاسیده شود. پس از پلاسیده شدن، برگ‌های چای مالش داده می‌شوند تا شروع به اکسیداسیون کنند. در مرحله آخر برگ‌های چای خشک می‌شوند تا چایی با رنگ تیره و طعمی گس و قوی به دست آید. چین، هند، سریلانکا، کنیا، ایران و ترکیه برخی از اصلی‌ترین تولیدکننده‌های چای سیاه در جهان هستند.
این نوشیدنی محبوب تنوع بسیار زیادی در سراسر جهان دارد اما از مشهورترین انواع چای سیاه در جهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دارجلینگ (Darjeeling)
- آسام (Assam)
- سیلان (Ceylon)
- کیمان (Keemun)
- لپسان سوشونگ (Lapsang Souchong)
- چای سیاه کنیا (Kenyan Black Tea)
- ارل گری (Earl Gray)
چای سبز، طعم خوش سلامتی
- خاستگاه: چین
- مدت‌زمان دمآوری: ۳ دقیقه
- دمای دمآوری: حدود ۸۰ درجه سانتیگراد
وقتی حرف از چای می‌شود اغلب ما به یاد چای سیاه می‌افتیم اما در شرق آسیا مردم چای را با چای سبز (Green Tea) می‌شناسند. چای سبز یکی از کمترین میزان فرآوری در بین ۶ نوع چای دارد؛ این یعنی در فرآیند فرآوری آن، میزان اکسیداسیون برگ‌ها به کمترین حالت ممکن می‌رسد و سبب می‌شود چای سبز در مقایسه با سایر انواع چای، طعم لطیف‌تری داشته باشد. چای سبز همچنین، حاوی مقدار زیادی کاتچین (Catechin) با خواص آنتی‌اکسیدانی بالا است.
در فرآوری چای سبز، برگ‌های چای پس از برداشت، حرارت داده می‌شود تا از اکسیداسیون بیش از حد که سبب تیره‌شدن رنگ برگ‌های سبز چای و تغییر طعم آن می‌شود، جلوگیری شود. در مرحله بعد برگ‌های چای مالش داده شده و سپس خشک می‌شوند. بر اساس برخی منابع، بیش از ۱۵۰۰ نوع چای سبز در سراسر جهان وجود دارد اما مشهورترین انواع چای سبز عبارت است از:
- گیوکورو (Gyokuro)
- گن مائی چا (Genmaicha)
- سنچا (Sencha)
- بیلوچان (Biluochun)
- هوجیچا (Hōjicha)
- لان جینگ (Longjing)
- ماچا (Matcha)
چای زرد، نادرترین نوع چای در جهان
- خاستگاه: چین
- مدت‌زمان دمآوری: ۲ تا ۳ دقیقه
- دمای دمآوری: حدود ۷۵ درجه سانتیگراد
چای زرد (Yellow Tea) حاصل یک خطا در فرآیند تولید چای سبز است! بی‌دقتی کارگران در فرآیند خشک‌کردن برگ‌های سبز چای، باعث شد تا مقداری رطوبت در برگ‌های چای باقی مانده و رنگ برگ‌ها به زردی متمایل شود. برگ‌‌هایی که به نظر می‌رسید دیگر خراب شده، به طرز عجیبی طعم لطیفی داشتند و اینگونه چای زرد متولد شد! فرآیند تولید چای زرد در مقایسه با سایر انواع چای، سخت و حساس است؛ همین مسئله نیز، سبب شده تا چای زرد کمیاب و بسیار گران شود. میزان اکسیداسیون چای زرد بسیار پایین و فرآوری آن مشابه چای سبز است.
بسته به اینکه برگ چای را در چه مرحله‌ای بچینید، طعم چای زرد متفاوت خواهد بود. برگ‌ها پس از چیده شدن اندکی پلاسیده شده و سپس حرارت می‌بینند تا فعالیت آنزیم‌ها متوقف شده و رطوبت آن‌ها کاهش یابد. در مرحله بعد، برگ‌های چای در پارچه پیچیده شده یا در سبدهای بامبو قرار می‌گیرند تا بر اثر گرما و رطوبت و به کمک میکروب‌های مفید، رنگ آن‌ها زرد شود. این مرحله که زرد شدن (Yellowing) نامیده می‌شود، ممکن است بین نیم ساعت تا چند روز طول بکشد. حالا دوباره برگ‌های چای حرارت داده شده و خشک می‌شوند تا یک چای باکیفیت حاصل شود.
فرآیند زردی باعث کاهش طعم گس و تلخ برگ‌های چای شده و رنگ طلایی منحصر‌به‌فرد و طعم ملایمی را به وجود می‌آورد. از انواع چای زرد می‌توان به ۳ نوع مشهور زیر اشاره کرد:
- جون شان یین ژن ( Jun Shan Yin Zhen)
- منگ دینگ هوانگ (Meng Ding Huang Ya)
- هوو شان هوانگ یا (Huo Shan Huang Ya )
چای سفید، گران‌ترین چای جهان
- خاستگاه: چین
- مدت‌زمان دمآوری: ۱ تا ۵ دقیقه
- دمای دمآوری: حدود ۷۶.۷ درجه سانتیگراد
چای سفید (White Tea) کمترین میزان فرآوری و کمترین میزان کافئین در بین انواع چای را دارد و به‌همین دلیل لطیف‌ترین چای جهان است. برای تولید چای سفید، اوایل بهار و قبل از باز شدن جوانه‌های برگ چای و در حالی که جوانه‌ها هنوز با رشته‌های سفید ابریشمی پوشیده شده است، کارگران دست به کار می‌شوند و برداشت را آغاز می‌کنند. در هنگام چیدن برگ‌ها و جوانه‌ها باید با نهایت دقت عمل شود تا کوچک‌ترین آسیبی به آن‌ها نرسد وگرنه بلافاصله شروع به اکسایش می‌کنند.
پس از چیدن جوانه‌ها و برگ‌های جوان، آن‌ها را روی سبدها یا حصیرهای بامبو پهن می‌کنند و اجازه می‌دهند تا ابتدا زیر نور آفتاب و سپس در داخل خانه مراحل پلاسیدن و خشک شدن را پشت سر بگذارند. انواع چای سفید را می‌توان در ۵ نوع مختلف دسته‌بندی کرد:
- یین ژن بای هائو (Yin Zhen Bai Hao)
- بای مو دان (Bai Mu Dan)
- گونگمی (Gongmei)
- شو می (Shou Mei)
- دا بای چا (DaBaiCha یا DaHoaCha)
چای اولانگ، یک نام با صدها طعم مختلف
- خاستگاه: چین
- مدت‌زمان دمآوری اولانگ سبز: ۲ تا ۳ دقیقه
- مدت‌زمان دمآوری اولانگ تیره: ۳ تا ۵ دقیقه
- دمای دمآوری: حدود ۸۵ درجه سانتیگراد
هیچ چای دیگری به اندازه طعم چای اولانگ (Oolong Tea) متنوع نیست. طعم چای اولانگ بسته به میزان اکسیداسیون برگ‌های چای متغیر است. هر چه میزان اکسیداسیون برگ‌های چای بیشتر شود طعم چای اولانگ به چای سیاه نزدیک‌تر شده (اولانگ تیره) و هر چه میزان اکسیداسیون کمتر شود، طعم آن به طعم چای سبز (اولانگ سبز) متمایل‌تر می‌شود. برای تولید چای اولانگ، برگ‌های چای پس از برداشت استراحت داده می‌شود تا به اصطلاح پلاسیده شود. در مرحله بعد، برگ‌ها پس از مالش برای مدت کوتاهی اکسید شده و در مرحله آخر خشک می‌شوند.
از میان انواع چای اولانگ سبز و تیره، این چای‌ها شهرت بیشتری در سراسر جهان دارند:
- دان کونگ (Don Cong)
- تای گوان یین (Tie Guan Yin)
- دا هونگ پائو (Da Hong Pao)
- گاوشان (Gaoshan)
- جین ژوان (Jin Xuan Tea)
چای تیره یا چای تخمیر شده
- خاستگاه: چین
- مدت‌زمان دمآوری: ۳ دقیقه
- دمای دمآوری: ۸۷ تا ۹۰ درجه سانتیگراد
وقتی حرف از چای تیره (Dark Tea) یا چای تخمیر شده می‌شود، اغلب افراد آن را با چای سیاه اشتباه می‌گیرند. منظور از چای تیره، چایی است که علاوه بر اکسیداسیون، فرآیند تخمیر را نیز پشت سر گذاشته باشد. فرآیند تخمیر، یک فرآیند بی‌هوازی است که در آن موجودات میکروسکوپی مانند مخمرها و سایر باکتری‌های مفید با برگ‌های چای واکنش داده و ترکیب شیمیایی، طعم، عطر و ظاهر برگ چای را تغییر می‌دهند.
در فرآیند تولید چای تخمیر شده، برگ‌ها پس از برداشت، پلاسیدن، اکسیداسیون و خشک شدن، در سبدهای بامبو با برگ‌های بامبو پوشانده شده و انبار می‌شوند. در این مرحله، برگ‌ها به روشی شبیه کمپوست کردن، مرطوب شده و دائما غلت می‌خورند. پس از گذشت چند ماه، برگ‌های تخمیر شده به یک چای باکیفیت تبدیل می‌شوند.
در گذشته، برخی از چینی‌ها ۱۰ تا ۳۰ سال برگ‌های چای را در این مرحله نگاه داشته و گاه آن را به نسل بعد از خود می‌دادند. امروزه، با توسعه صنایع، برگ‌های چای در محیطی مرطوب که در آن فعالیت میکروبی باعث افزایش دما شده و فرآیند تخمیر را تشدید می‌کند، طی چند ماه به یک محصول باکیفیت می‌رسند. چای تخمیر شده پوئر (Pu'er) مشهورترین نوع چای تخمیری جهان است که در استان یون‌نان چین (Yunnan) و برخی مناطق لائوس، تایلند و ویتنام تهیه می‌شود.
انواع دیگر چای های معروف جهان
علاوه بر ۶ نوع اصلی چای در جهان که از گیاه Camellia sinensis تهیه می‌شوند، نوشیدنیهای مختلفی در سراسر جهان وجود دارند که به‌عنوان چای شناخته می‌شوند. چای رویبوس، چای ماچا یا چای ژاپنی، چای ماته، چای ماسالا و چای بنفش تنها برخی دیگر از انواع چای در جهان است. در کنار انواع چای، انواع دم‌کرده‌هایی که از گیاهان، گل‌ها و غلات تهیه می‌شوند، نیز معمولا دمنوش نامیده می‌شوند تا خود را از چای Camellia sinensis متمایز کنند.
در اینفوگرافیک زیر می‌توانید، اطلاعات جالبی درباره انواع اصلی چای و برخی از معروف ترین انواع چای در جهان به‌دست آورید:
انواع چای سیاه در ایران
حتما این جمله را بارها شنیده‌اید، ایرانی‌ها از وقتی چای‌خور شدند که قهوه را کنار گذاشتند. بذر چای اولین بار در سال ۱۲۷۹ هجری شمسی از هندوستان وارد لاهیجان شد تا این شهر میزبان اولین بوته چای باشد. امروزه ایران یکی از تولیدکننده‌های اصلی چای در جهان است و چای در بیشتر مناطق شمالی ایران از جمله لاهیجان، لنگرود، املش، رودسر، فومن، صومعه‌سرا، رامسر، تنکابن و آستانه اشرفیه کشت می‌شود.
از میان انواع مختلف چای و دمنوش، چای سیاه در ایران طرف‌داران بیشتری دارد. انواع چای سیاه در ایران بسته به منطقه، گونه گیاهی و زمان برداشت انواع مختلفی دارد که محبوب‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- سرگل
- قلمی
- ممتاز
- شکسته
- باروتی
چای یکی از محبوب‌ترین نوشیدنیهای جهان است که در گذشته نه‌چندان دور بیشتر به‌عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گرفت. امروزه به‌ویژه پس از شیوع کرونا، مردم سراسر جهان اهمیت بیشتری به سلامتی خود می‌دهندو در همین راستا، توجه بیشتری به چای‌ها و خواص درمانی آن‌ها دارند. شما چه نوع چایی را بیشتر دوست دارید؟ به‌نظر شما کدام چای طعم بهتری دارد؟
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
