رسانه قطبنما: برگزاری کارگاه‌های آموزشی امروزه یکی از پرطرفدارترین شیوه‌های آموزش است. از توییتر گرفته تا نتفلیکس، H&M و اسلک، همه بر قدرت کارگاه‌های آموزشی تاکید دارند اما مسئله اصلی این است که چگونه می‌توان یک کارگاه آموزشی خوب برگزار کرد؟ اصلا منظور از کارگاه آموزشی چیست؟
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
تعریف کارگاه آموزشی
احتمالا به تعداد کارگاه‌های آموزشی برگزار شده تعریف برای آن وجود دارد اما براساس تعریف لغت‌نامه کمبریج، «کارگاه آموزشی» یا همان «ورکشاپ» (Workshop) گردهمایی افراد برای بحث و گفتگو یا انجام کاری عملی در زمینه یک موضوع یا فعالیت است.
به‌طور کلی، کارگاه آموزشی، یک برنامه آموزشی کوتاه‌مدت (از۴۵ دقیقه تا چند روز) برای آموزش یا معرفی مهارت ها، تکنیک ها یا ایدههای عملی به شرکت‌کنندگان است تا در کار یا زندگی خود از آن استفاده کنند.
اکثر کارگاه های آموزشی چندین ویژگی مشترک دارند:
- کارگاه آموزشی کوچک است و معمولا بین ۶ تا ۱۵ شرکت‌کننده دارد که به همه اجازه می‌دهد فرصت بیان دیدگاه‌ها و سوالات خود را داشته باشند.
- ورکشاپ ها اغلب برای افرادی طراحی می‌شوند که با هم کار می‌کنند یا در یک زمینه مشترک فعالیت دارند.
- کارگاه آموزشی توسط افرادی ارائه می‌شوند که در موضوع مورد بحث تجربه دارند.
- کارگاه آموزشی لزوما توسط یک نفر ارائه نمی‌شود. ممکن است چند نفر در برگزاری آن همکاری کنند و هر یک، مسئولیت بخش های خاصی از کارگاه را بر عهده داشته باشند، یا بسته به ساختار و هدف، همه ممکن است با هم کار کنند.
- کارگاه آموزشی اغلب تعاملی است؛ یعنی شرکت‌کنندگان در آن هم از این نظر که بر مسیر حرکت کارگاه تأثیر می‌گذارند و هم فرصتی برای تمرین تکنیک‌ها، مهارت‌ها و غیره مورد بحث دارند، بسیار فعالند.
- برخلاف کلاس های آموزشی که یک نفر تدریس و بقیه گوش می‌کنند، ورکشاپ ها محیط خشک و رسمی ندارند و علاوه بر مشارکت افراد، امکان بحث و تبادل نظر در آن وجود دارد.
- زمان کارگاه آموزشی کوتاه و اغلب به یک جلسه محدود است؛ اگرچه برخی ممکن است شامل چندین جلسه در یک دوره زمانی باشد.
- کارگاه آموزشی مستقل و خودکفا است؛ به این معنا که اگرچه ممکن است با پیشنهاداتی برای مطالعه بیشتر برای علاقه‌مندان به پایان برسد، اما ارائه کارگاه معمولا به‌تنهایی کافی است و مقصود را می‌رساند و برای تکمیل مبحث نیازی به مطالعات اضافی نیست.
انواع کارگاه آموزشی
بررسی اینکه افراد بیشتر به چه نوع ورکشاپی احتیاج دارند و کدام کارگاه های آموزشی می‌توانند بهترین نتیجه را برای آن‌ها دارد، تاثیر زیادی در جذب افراد به یک کارگاه آموزشی خواهد داشت. اما چند نوع کارگاه آموزشی وجود دارد؟
سمینارها
سمینارها فرصت‌های آموزشی هستند که در آن یک استاد می‌تواند با مخاطبان تعامل داشته و آن‌ها را برای یادگیری و تعامل به حرکت وادارد.
پرسش و پاسخ
جلسات پرسش و پاسخ، معمولا شکلی دیگر از انواع کارگاه آموزشی است. یک جلسه پرسش و پاسخ بسته به نحوه استفاده از آن می‌تواند اهداف مختلفی را محقق کند.
طوفان فکری
طوفان فکری همیشه اولین قدم برای خلق یک راه‌حل، خدمت یا محصول جدید و شروع یک کار نو است. جلسات طوفان فکری کلید فرآیند خلاقیت در هر کسب‌وکاری است و نباید از آن غافل شد.
جلسات مشارکت
جلسات مشارکت شباهت زیادی به طوفان فکری دارد، اما به جای اینکه در آغاز یک فعالیت و برای تقویت خلاقیت باشد، می‌تواند در هر مرحله از کار اتفاق بیفتد و بر تولید ایدههای جدید متکی نباشد.
ایجاد نقشه‌های راه، نقشه سفر مشتری یا نقشه رابط کاربری و … مواردی هستند که نیاز به مشارکت دارند تا خروجی درستی داشته باشند.
آموزش کارمندان
آموزش کارکنان و آماده‌کردن آن‌ها برای کار، برای هر کسب‌وکاری مهم است. هر زمان که کسب‌وکارها تصمیم به استخدام افراد جدید بگیرند، آموزش کارمندان ضروری خواهد بود و کارمندان فعلی نیز همواره به اطلاعات و آموزش‌های جدید نیاز دارند.
۵ گام برگزاری کارگاه آموزشی
حال که با اهمیت کارگاه آموزشی در صنعت‌های مختلف از آموزش گردشگری گرفته تا مباحث فناوری و تکونولوژی روز، آشنا شدیم، باید بدانیم چگونه می‌توان یک کارگاه آموزشی برگزار کرد. صفر تا صد برگزاری یک کارگاه آموزشی البته چالش‌های مختلفی خواهد داشت اما اگر بدانیم در این مسیر چه گام‌هایی باید برداریم، برگزاری کارگاه آموزشی آسان‌تر خواهد شد.
مرحله اول: یافتن سرمایه‌گذار
اگر قصد برگزاری یک کارگاه آموزشی را دارید باید یک سرمایه‌گذار پیدا و او را متقاعد کنید که دوره شما تا چه اندازه می‌تواند جذاب و راهگشا باشد.
به ذینفعان نشان دهید از راه‌اندازی این کارگاه آموزشی چه نتایج ویژه‌ای عایدشان می‌شود که در غیر این صورت آن را به دست نمی‌آورند. با آن‌ها در مورد چالشی که می‌خواهند حل کنند، صحبت کنید و آن را به‌عنوان یکی از اهداف کارگاه در نظر بگیرید. یک جدول طراحی کنید و به وضوح چالش‌ها و اهدافی را که باید محقق شود، مشخص کنید.
می‌توانید یک کارگاه آموزشی کوتاه با ذینفعان برنامه، برای شناسایی چالش‌ها و الزامات کارگاه آموزشی اصلی برگزار کنید. این کارگاه به شما این امکان را می‌دهد به‌صورت عملی به آن‌ها نشان دهید که چقدر سریع می‌توانید با هم به هدف دست پیدا کنید.
مرحله دوم: آماده‌سازی قبل از برگزاری کارگاه
وقتی برنامه‌ریزی برای برگزاری ورکشاپ را آغاز کردید مطمئن شوید که ذینفعان در طول این فرایند مشارکت دارند. دستور کار کارگاه را به اشتراک بگذارید و تاکید کنید که باید خودشان یا نماینده‌شان برنامه را ببینند و آن را تایید کنند. در این دستور کار، باید به موارد زیر توجه کنید:
- چه کارگاهی می‌خواهید برگزار کنید: کارگاه آموزشی که قرار است برگزار کنید، درباره همان چالشی است که ذینفعان می‌خواهند آن را برطرف کنند. سعی کنید بدون یک دستور کار روشن که همه در جریان آن قرار داشته باشند، وارد جلسه نشوید. وظیفه شما این است که به افراد کمک کنید دانش خود را یکجا جمع کنند و بهترین راه‌حل را ارائه دهند. بنابراین باید از قبل برای آن‌ها ذهیت ایجاد کنید.
- برای چه کسی کارگاه برگزار می‌کنید: مشخص کنید چه کسانی باید در کارگاه آموزشی حضور داشته باشند و جامعه هدف خود را تعیین کنید. اگر برای یک سازمان یا یک کسب‌وکار ورکشاپ برگزار می‌کنید، اطمینان حاصل کنید:
- چه کسی قدرت تصمیم‌گیری در آن سازمان را دارد؟ مدیر محصول، مدیر بازاریابی، مدیر عامل و ..؟
- چه کسی اطلاعات تخصصی را مطرح خواهد کرد؟ کارشناس سازمان، دستیار خدمات مشتری، بخش فروش و ..؟ این افراد به‌خوبی از چالش‌های تحقیق، تعامل مستقیم با مشتری یا کاربر نهایی آگاهند.
- چه کسی می‌تواند محصول را بفروشد و تبلیغ کند؟ بخش بازاریابی، روابط عمومی، فروش و …؟ این افراد نیز به‌خوبی می‌دانند که چه چیزی مورد نیاز است و قدرت متقاعد کردن دیگران را دارند.
در برگزاری کارگاه آموزشی برای سازمان یا یک کسب‌وکار، وقتی مشخص کردید که چه کسانی باید در ورکشاپ حضور داشته باشند، از آن‌ها سوال کنید آیا مایل به شرکت در این کارگاه هستند یا خیر. هیچ چیز بدتر از حضور یک فرد بی‌انگیزه که دوست ندارد آن جا باشد فضای ورکشاپ را خراب نخواهد کرد.
برنامه‌ریزی مراحل کارگاه
در مورد شیوه برگزاری کارگاه آموزشی از قبل فکر کنید. بسیاری از کارشناسان توصیه می‌کنند ابتدا یک طوفان فکری ساده ۱۰ دقیقه‌ای اجرا کنید و بین برنامه‌ها و فعالیت‌ها، چند زمان استراحت در نظر بگیرید.
در نهایت دستور کار را با ذینفعان اصلی در میان بگذارید تا مطمئن شوید که دقیقا همان چیزی است که همه در ذهن دارید.
تعیین فضای برگزاری کارگاه
اگر فضا شلوغ باشد نمی‌توانید حرکت کنید یا چیزی روی دیوار بچسبانید. اگر فضای باز باشد، محیط پر سر و صدا خواهد بود. اگر تهویه کار نکند، همه را عصبی و کلافه خواهد کرد؛ بنابراین مهم است که فضای مناسبی برای برگزاری کارگاه آموزشی در نظر بگیرید.
اگر محیط مناسب نباشد، حتی بهترین کارگاه آموزشی نیز نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. البته اگر قرار است یک کارگاه آموزشی مجازی برگزار کنید، دیگر این مشکلات را نخواهید داشت.
تهیه ابزار و میان‌وعده
در کارگاه آموزشی به چه چیزی نیاز دارید؟ یک پروژکتور یا یک تخته و ماژیک؟ هر چه نیاز دارید را از قبل مشخص و مهیا کنید.
برای اینکه مطمئن شوید وقت افراد سر دستگاه قهوه‌ساز تلف نمی‌شود، تنقلات و میان‌وعده‌هایی مثل آب، چای، قهوه و .. را در دسترس قرار دهید. اگر کارگاه آموزشی شما یک روزه یا چند روزه است، برای یک ناهار سبک برنامه‌ریزی کنید.
برای جلوگیری از بی‌نظمی و اتلاف وقت، زمان‌بندی همه کارها از جمله استراحت را مشخص کنید و آن را در جایی بچسبانید که در دید همه قرار داشته باشد.
نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که هزینه ابزار و میان‌وعده‌ها را در لیست هزینه‌های خود بگنجانید.
مرحله سوم: حین برگزاری کارگاه
۱. خود را معرفی کنید
ابتدا به‌صورت مختصر خودتان را معرفی کنید. برنامه زمانی ورکشاپ را که قبلا تهیه کرده‌اید، مرور کنید و مراحل کارگاه آموزشی و نتایجی را که قرار است در آن حاصل شود، برای حاضران بازگو کنید.
۲. دستورالعمل‌های واضح و ساده ارائه دهید
یک دستورالعمل واضح و ساده در اختیار افراد قرار دهید و آن‌ها را با گزینه‌های متعدد سر در گم نکنید. اگر قرار است یک کار جدید یا پیچیده را انجام دهید، از افراد بخواهید برنامه را بررسی کنند و مطمئن شوند که متوجه کلیت آن شده‌اند.
در طول روز چند بار به برنامه رجوع کنید تا مشخص شود قرار است در مرحله بعد چه اتفاقی بیفتد یا چه کاری را باید انجام دهید.
۳. به زمان‌بندی پایبند باشید
از تایمر استفاده کنید و زمان استراحت، فعالیت‌ها و برنامه‌ها را کاملا مشخص کنید و به آن پایبند باشید.
۴. با شرکت‌کنندگان تعامل داشته باشید
به شرکت‌کنندگان بگویید چقدر زمان دارند و به آن‌ها یادآوری کنید که چقدر به پایان زمانشان باقی مانده است.
اگر یکی از حاضرین بحث نامرتبطی مطرح کرد، بلافاصله جلوی او را بگیرید و به او یادآوری کنید که می‌توانید بعد از برنامه در این مورد صحبت داشته باشید و فضای ورکشاپ فعلا اجازه چنین بحثی را نمی‌دهد.
۵. پاسخگو باشید
سعی نکنید فقط مثل یک ربات برنامه را ارائه کنید. اگر شک یا مقاومتی احساس کردید، فضا را عوض کنید. می‌توانید زمان استراحت را جلو بیندازید یا اجازه دهید کمی بیشتر روی بخشی که دوست دارند وقت بگذارند. در بخش‌های دیگر این زمان را جبران می‌کنید.
فراموش نکنید برای اداره یک ورکشاپ باید سالم و متعادل باشید. در طول برنامه استراحت مناسب داشته باشید، غذا بخورید، به اندازه کافی آب بنوشید و انرژی خود را حفظ کنید.
مرحله چهارم: جمع‌بندی کارگاه
قبل از اتمام ورکشاپ و خداحافظی، یک تصمیم واضح بگیرید. یک کارگاه آموزشی ایدههای زیادی را تولید می‌کند، اما در نهایت باید یک مسیر را انتخاب کنید. این تصمیم می‌تواند پیاده‌سازی یا آزمایش یکی از راه‌حل‌های پیشنهادی، برگزاری یک کارگاه دیگر یا یک تحقیق جدید باشد. در یک کلام، نتیجه ورکشاپ باید یک اقدام عملی ملموس باشد. اطمینان حاصل کنید که همه قبل از ترک محل روی این اقدام به توافق رسیده باشند.
در پایان، دستاوردهای ورکشاپ را خلاصه و از شرکت‌کنندگان تشکر کنید.
مرحله پنجم: پیگیری پس از کارگاه
در کارگاه‌های آموزشی که برای سازمان‌ها برگزار می‌کنید، نتیجه ورکشاپ هر چه باشد، یک نفر باید آن را محقق کند. در مورد آنچه توافق شده بحث کنید، وظایف را فهرست و مهلت انجام آن را مشخص کنید.
لازم نیست این مراحل را در ورکشاپ انجام دهید، می‌توانید با یک ایمیل گروهی این کار را انجام دهید.
در هر صورت، قبل از پایان مهلت کارها بررسی کنید آیا افراد برای تکمیل وظایف خود به اطلاعات یا کمک بیشتری نیاز دارند یا خیر.
اگر یکی از راه‌حل‌هایی که در کارگاه آموزشی به آن رسیده‌اید را امتحان می‌کنید، دور هم جمع شوید و بررسی کنید آیا این تغییر مؤثر بوده است؟ یا نیاز دارید راه‌حل دیگری را آزمایش کنید یا کارگاه آموزشی دیگری برگزار کنید؟
در کارگاه‌های آموزشی دیگر که برای گروهی از علاقه‌مندان به یک موضوع خاص برگزار می‌کنید نیز گرفتن بازخورد از شرکت‌کنندگان، کار مهمی است که باید انجام دهید. از آن‌ها بپرسید که چه چیزهایی مفید بوده، از چه چیزهایی لذت بردند و چه چیزهایی را می‌توان بهبود بخشید.
اگر زمانی پس از ورکشاپ باقی بود، در همان محل این کار را انجام دهید اما اگر فرصت نبود با یک ایمیل کوتاه و دوستانه این کار مهم را انجام دهید.
تفاوت کارگاه آموزشی با دوره آموزشی
دوره آموزشی و کارگاه آموزشی دو روش متفاوت برای انتقال دانش به دیگران است که بارزترین تفاوت آن‌ها در مدت زمان ارائه است.
- کارگاه‌های آموزشی معمولا یک یا دو روز طول می‌کشد اما یک دوره آموزشی ممکن است چند هفته یا چند ماه طول بکشد تا تکمیل شود.
- ورکشاپ متمرکز بر یادگیری عملی است. اما دوره آموزشی به دلیل طولانی بودن به شما این امکان می دهد تا مسائل تئوری را نیز مطالعه کنید.
- در یک دوره، موضوعات به چندین شاخه تقسیم می‌شوند که هر یک توسط یک فرد متفاوت تدریس می‌شود تا جنبه‌های مختلف یک موضوع پوشش داده شود. اما کارگاه آموزشی بر کاربردی بودن تاکید دارد و در بیشتر موارد، یک نفر آن را ارائه و شرکت‌کنندگان را به انجام فعالیت‌های عملی تشویق می کند.
کارگاه آموزشی مجازی
با شیوع کرونا و توقف جلسات حضوری، بسیاری از کارگاه های آموزشی و ورکشاپ ها به‌صورت مجازی برگزار شد، اما منظور از کارگاه آموزشی مجازی چیست؟
کارگاه آموزشی مجازی یا همان ورکشاپ آنلاین، یک جلسه تعامل یا یادگیری است که با استفاده از ابزارهای کنفرانس ویدیویی مانند اسکایپ، زوم و … برگزار می‌شود. اگر ورکشاپ‌های مجازی به درستی و با ابزارهای مناسب برگزار شوند، می‌توانند به اندازه کارگاه آموزشی حضوری موثر باشند.
نحوه برگزاری کارگاه آموزشی مجازی
برنامه‌ریزی، مرحله نخست یک کارگاه مجازی است؛ موضوعی را که قرار است به آن پرداخته شود، مدت زمانی جلسه، مربیان کارگاه و همه جزئیات را تعریف کنید. در این مرحله باید دستور کار ورکشاپ آنلاین خود را به صورت خلاصه مشخص کنید.
انتخاب موضوع یک کارگاه آموزشی مجازی اهمیت زیادی دارد. مشخص کنید که قرار است این دوره را برای افراد مبتدی برگزار کنید یا افراد حرفه‌ای؛ اگر کارگاه پیشرفته و فرد شرکت‌کننده مبتدی باشد یا کارگاه مبتدی و فرد شرکت‌کننده حرفه‌ای باشد، شرکت‌کنندگان از حضور در کارگاه سرخورده خواهند شد.
در عین حال، دقت کنید که کارگاه آموزشی باید توسط فردی برگزار شود که واقعا بر موضوع اشراف داشته باشد.
همچنین هدف کارگاه را به‌وضوح مشخص کنید و به این سوال پاسخ دهید که آیا کارگاه پولی است یا رایگان؟
پس از برنامه‌ریزی و سازماندهی کارگاه آموزشی مجازی، نوبت به شروع تبلیغات می‌رسد.
بر اساس اینکه مخاطبان مورد نظر شما در کدام کانال حضور بیشتری دارند، تبلیغات خود را شروع کنید.
برای اجرای کارگاه نیز، اگر تجهیزات خوبی نداشته باشید، ورکشاپ شما شکست خواهد خورد؛ چرا که اگر کیفیت تصویر و صدا یا سرعت اینترنت پایین باشد، تمرکز افراد به هم می‌خورد و نمی‌توانید بازخورد خوبی بگیرید.
باید پلتفرمی را برای برگزاری کارگاه آموزشی مجازی انتخاب کنید که امکان تعامل، اشتراک‌گذاری و نظارت بر شرکت‌کنندگان در ورکشاپ را داشته باشد. فراموش نکنید که این پلتفرم باید پشتیبانی خوبی نیز داشته باشد تا در صورت بروز مشکل سریعا به آن رسیدگی شود.
در پایان ورکشاپ، به شرکت‌کنندگان گواهی ارائه دهید که اثبات کند در ورکشاپ مجازی شما شرکت و دانش لازم را کسب کرده‌اند.
مشکلات کارگاه آموزشی مجازی
یکی از مشکلات اصلی کارگاه‌های آنلاین ماهیت پیچیده ارتباط با افراد به‌صورت آنلاین است. در جلسات حضوری افراد با دیدن چهره همدیگر می‌توانند واکنش‌ها را بهتر درک کنند و همکاری موثرتری با یکدیگر داشته باشد.
در کارگاه آموزشی مجازی درگیر کردن افراد و تعامل با آن‌ها دشوارتر است؛ وقتی افراد کنار یکدیگر هستند امکان مشارکت، بیشتر از زمانی است که تنها با دوربین لپ‌تاپ یا گوشی در جلسه حضور دارند.
مشکل دیگر ورکشاپ‌های دیجیتال، حفظ تمرکز و توجه افراد در جلسات است. حضور در ورکشاپ‌های طولانی خود انرژی زیادی می‌برد وقتی این جلسه به‌صورت از راه‌دور و در خانه یا محیطی غیر رسمی باشد، خسته‌کننده‌تر هم می‌شود.
مشکلات فنی همچون قطعی اینترنت، از دیگر چالش‌های کارگاه‌های آموزش مجازی است. میزان آشنایی افراد با ابزارهای و پلتفرم‌های جلسات مجازی نیز از دیگر مسائل برگزاری کارگاه های آموزشی آنلاین است که باید مورد توجه قرار گیرد.
شما از برگزاری کارگاه آموزشی چه تجربه‌ای دارید؟ به نظر شما معیارهای یک کارگاه آموزشی موفق چیست؟
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
